Η Νέα Μονή βρίσκεται στο κέντρο του νησιού και είναι το επιφανέστερο μνημείο των μεσαιωνικών χρόνων στη Χίο το οποίο ιδρύθηκε στα μέσα του 11ου αι. με αυτοκρατορική χορηγία. Η Ζωή και η Θεοδώρα, κόρες του βυζαντινού αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Η΄ και ανηψιές του Βασιλείου Β΄ του Βουλγαροκτόνου, καθώς και ο αυτοκράτωρ Κωνσταντίνος Θ΄ ο Μονομάχος, τρίτος σύζυγος της Ζωής, στάθηκαν οι χορηγοί για την κατασκευή του μνημείου που καλύπτει έκταση 17.000 τετραγωνικών μέτρων. Ανήκει στα προστατευόμενα κτίρια της UNESCO, καθώς θεωρείται μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.Η Νέα Μονή χτίστηκε ως επέκταση του κτιρίου της Παλαιάς Μονής, ενός κτιρίου που αποτελούνταν από μία μικρή εκκλησία και τα κελιά των τριών μοναχών, χτισμένο δίπλα στη μυρτιά στην οποία οι μοναχοί ανακάλυψαν τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας. Το κτίριο της Νέας Μονής περιλαμβάνει το ναό, την τράπεζα, όπου δειπνούν οι μοναχοί, τα κελιά και υπόγειες δεξαμενές για αποθήκευση νερού, ενώ στο βορειοδυτικό τμήμα υψώνεται ένας επιβλητικός πύργος, που προοριζόταν για την άμυνα της Μονής. Κατά τη διάρκεια των βυζαντινών χρόνων στη Μονή δόθηκαν πολλά προνόμια, κάτι πρωτόγνωρο για τη βυζαντινή οικονομική οργάνωση, κάτι που οδήγησε στην ακμή της Μονής.Τα ψηφιδωτά της Νέας Μονής Χίου αποτελούν ένα από τα τρία κορυφαία σύνολα ψηφιδωτών στον ελλαδικό χώρο κατά τον Μεσαίωνα.Τα άλλα δύο είναι τα ψηφιδωτά της Μονής του Οσίου Λουκά στη Βοιωτία και της Μονής Δαφνίου στην Αττική.
