Πρόκειται για οικισμό της Νεολιθικής Εποχής που αποκαλύφθηκε στην περιοχή της Σταυροπέδας, στη δυτική ακτή του νησιού. Είναι ο μεγαλύτερος οικισμός της Νεότερης Νεολιθικής Εποχής που εντοπίστηκε στο Αιγαίο και εκτείνεται σε έκταση που καλύπτει περίπου 25-30 στρέμματα.Ο οικισμός χρονολογείται περίπου το 4000 π.Χ. και χαρακτηρίζεται σαν ο μεγαλύτερος και καλύτερα σωζόμενος Νεολιθικός οικισμός του Αιγαίου, εξαιρετικά πυκνοδομημένος, με πρώιμες αστικές δομές, που προϋποθέτουν ανάλογη κοινωνική οργάνωση. Εντυπωσιάζουν τα λαξευμένα σε βράχους σχήματα που βρέθηκαν και αναπαριστούν ζώα, ψάρια και άλλα, με κυριότερες τις αναπαραστάσεις πλοίων που αποδεικνύουν ότι οι Κυκλαδίτες ποντοπορούσαν από την εποχή αυτή.
